دستگاه تولید مثلی مرد:

فرایند تولید مثل جنسی با تولید یاخته های جنسی (گامت) همراه است . اگر دستگاه تولید مثل درست کار نکند و حتی بخشی از آن را از بدن خارج کنیم ، زندگی فرد به خطر نمی افتد

 مجموعه ی اندام های دستگاه تولید مثلی مرد ، وظایف زیر را بر عهده دارند :

1- تولید زامه (اسپرم(  2-ایجاد محیطی مناسب برای نگهداری از زامه ها 3- انتقال زامه ها به خارج از بدن  4- تولید هورمون جنسی مردانه (تستوسترن)

 کار اصلی دستگاه تولید مثلی مرد ، تولید زامه است که در بیضه ها (غدد جنسی نر) تولید می شود .

عواملی که سبب می شوند دمای بیضه ها حدود 34 درجه باشد (دمای بدن 37 درجه است) ، عبارتند از :

1-بیضه ها خارج از محوطه شکمی قرار دارند 2 -شبکه ای از رگ های کوچک در کیسه بیضه وجود دارند که به این تنظیم دما کمک می کنند . این دما برای فعالیت صحیح بیضه ها و تمایز صحیح زامه ها ضروری است

نکته : لوله های زامه ساز از هنگام بلوغ تا پایان عمر ، وظیفه اصلی دستگاه تولید مثل جنسی مردانه (یعنی همان تولید زامه) را انجام می دهند

 در بین لوله های زامه ساز ، یاخته های بینابینی قرار دارند که نقش ترشح هورمون جنسی نر را برعهده دارند

یاخته های زامه زا در نزدیکی سطح خارجی لوله های زامه ساز قرار دارند . زامه زا (رشتمان) 2 یاخته ایجاد می شود :

یاخته اول در لایه زاینده می ماند تا این لایه تمام نشود .یاخته دوم (زام یاخته اولیه) کاستمان 2 زام یاخته ثانویه (تک الد مضاعف) کاستمان4 زام یاختک تمایز4 زامه

تمایز زامه ها در دیواره لوله های زامه ساز ، از خارج به سمت وسط لوله انجام می شود (جدا شدن یاخته ها – تاژک دار شدن – از دست دادن مقداری از سیتوپالسم – فشرده شدن هسته و قرار گیری در قسمت سر – کشیده شدن یاخته) دقت کنید که حرکت زامه ها از خارج لوله های زامه ساز به وسط این لوله ها ، توسط خود زامه ها انجام نمیشه ! چون زامه ها هنوز فاقد توانایی حرکت هستن

یاخته های سرتولی : در دیواره لوله های زامه ساز قرار دارند و در همه ی مراحل زامه زایی ، پشتیبانی و تغذیه یاخته های جنسی و نیز بیگانه خواری باکتری ها را بر عهده دارند

نکته : از سمت خارج به وسط لوله های زامه ساز ، سیتوپالسم یاخته های جنسی کاهش میابد

سر زامه دارای یک هسته بزرگ ، مقداری سیتوپالسم و کیسه ای پر از آنزیم به نام تارَک تن (آکروزوم) است. آنزیم ها به زامه کمک می کنند تا بتواند در الیه های حفاظت کننده گامت ماده نفوذ کند

در تنه یا قطعه میانی ، تعداد زیادی راکیزه وجود دارد که انرژی مورد نیاز برای حرکت زامه را تامین می کنند . دم با حرکات خود ، زامه را به جلو می راند

پس از تولید زامه در لوله های زامه ساز ، آنها از بیضه خارج و به درون لوله ای پیچیده و طویل به نام برخاگ منتقل می شوند . این زامه ها ابتدا قادر به حرکت نیستند و باید حداقل 18 ساعت در آنجا بمانند تا توانایی حرکت در آن ها ایجاد شود

نکته : برخاگ و بیضه و قسمتی از مجرای زامه بر ، در کیسه بیضه قرار دارند نکته : لوله های پیچ در پیچ کیسه بیضه ، عبارتند از لوله های زامه ساز و برخاگ . اما اگر طراح از ما لوله پیچ در پیچ بیضه را بخواهد ، برخاگ شامل آن نمی شود . چرا ؟ چون برخاگ با وجود اینکه درون کیسه بیضه قرار دارد ، اما جزیی از بیضه محسوب نمی شود !

نکته : در برخاگ ، هم زامه های متحرک و هم زامه های غیر متحرک دیده می شوند

نکته : در برخاگ ، امکان مشاهده زامه بدون تاژک وجود ندارد

زامه ها وارد مجرای طویلی به نام زامه بر می شوند . هر کدام از مجرا های زامه بر در حین عبور از کنار و پشت مثانه ، ترشحات غده وزیکول سمینال را دریافت می کند . این غدد، مایعی غنی از فروکتوز را به زامه ها اضافه می کنند. فروکتوز انرژی لازم برای فعالیت زامه ها را فراهم می کند (انرژی از چی تامین شد ؟ فروکتوز . توسط کدوم اندامک ؟ راکیزه(

دو مجرای زامه بر در زیر مثانه وارد غده پروستات شده و به میزراه متصل می شوند . این غده با ترشح مایعی شیری رنگ و قلیایی ، به خنثی کردن مواد اسیدی موجود در مسیر عبور زامه به سمت گامت ماده کمک می کند

نکته : بنابراین اسید برای زامه ها خطرناک است

بعد از پروستات ، یک جفت غده به نام پیازی میزراهی نیز به میزراه متصل می شوند . این غده ها ترشحات قلیایی و روان کننده ای را به مجرا اضافه می کنند

نکته : هم پروستات و هم غده های پیازی میزراهی ، ترشحات قلیایی دارند اما فقط پروستات در تعیین رنگ نقش دارد

به مجموع ترشحات این سه نوع غده که زامه ها را از طریق میزراه به بیرون از بدن منتقل می کنند ، مایع منی گفته می شود

تعداد هرکدام از بخش های دستگاه تناسلی مردانه : - کیسه بیضه 1 عدد - بیضه  2 عدد بالتبع ، برخاگ و مجرای اسپرم بر هم هر کدام 2 عدد- غده وزیکول سمینال 2 عدد - پروستات 1 عدد - غده پیازی میزراهی 2 عدد - میز راه 1 عدد

از بخش پیشین زیرمغزی ، هورمون های FSH و LH ترشح می شود که هورمون های محرک جنسی نام دارند و در زن و مرد مشترک هستند (اما مکانیسم اثر متفاوت دارند(

در مردان ، FSH یاخته های سرتولی را تحریک می کند تا تمایز زامه را تسهیل کنند و LH ، یاخته های بینابینی را تحریک می کند تا هورمون تستوسترون را ترشح کنند

تستوسترون ضمن تحریک رشد اندام های جنسی و زامه زایی باعث بروز صفات ثانویه در مردان می شود ؛ مثل بم شدن صدا ، روییدن مو در صورت و قسمت های دیگر بدن ، رشد ماهیچه ها و استخوان ها

نکته FSH : مستقیما باعث تمایز زامه ها نمی شود (اینکار برعهده ترشحات یاخته های سرتولی است(